Sinir sistemi ( SS ) adeta vücut üstü bir sistem konumundadır. Bu sistem, çeşitli yapılardan oluşmaktadır. Vücudumuz bu yapılar vasıtasıyla çevreyle iletişim kurar ve aynı zamanda vücudun içinde meydana gelen birçok mekanizmayı yönlendirir. İşte bu çerçevede sayıları çok fazla olan vücut sinirleri, periferik sinir sistemi ( PSS ) denilen bir sistemi oluşturur. Beyin ve omurilik ise merkezi sinir sistemi (MSS) olarak tanımlanmaktadır.
Otonom sinir sistemi ( OSS ) vücudun hayati öneme sahip temel fonksiyonlarının hepsini kontrol eden sistemdir. Bu sistem gece ve gündüz aralıksız aktif olup vücutta istem dışı gerçekleşen kalp atışı, sindirim, solunum, tansiyon veya idrar kesesinin işlevi gibi fonksiyonları kontrol eder. Bedensel zorlanma durumunda ortaya çıkan terleme veya nabzın hızlanması gibi fonksiyonlar da otonom sinir sistemi tarafından yönlendirilen süreçlerdir. Otonom veya başka bir deyişle vejetatif sinir sistemi, vücudumuzda kendi istemimizle etkileyemiyeceğimiz tüm organ fonksiyonlarını yönlendiren kısımdır.(kalp atışı, nefes alma ,terleme …) Mesela ; Korktuğumuzda kalp hızımız ve solunumumuz hızlanır ve yüzeyselleşir, ağzımız kurur, kaslarımız gerginleşir, avuç içlerimiz terler ve belki koşmak isteyebiliriz. Bu vücutsal değişikliklere otonom sinir sistemi aracılık eder. Otonom sinir sistemi kalp kası, düz kas ve dış salgı bezlerini kontrol eder.
Hipotalamus, ( beyinde talamusun altında bulunan ve üçüncü ventrikülün tabanını oluşturan önbeyin bölgesidir. Küçük nukleuslardan oluşur ve en önemli görevlerinden birisi hipofiz bezi aracılığı ile beyin ve endokrin sistem arasındaki bağlantıyı sağlamaktır.) iç ortamın sürdürülmesi olan hemostasizi (vücut iç dengesi) sağlayacak vücutsal yanıtları düzenler. Hipotalamus, otonom sinir sistemi, endokrin sistem ve motivasyonla ilişkili nöral sistemle ilgilidir. Otonom sinir sistemi viseral ve büyük oranda istemsiz duysal ve motor sistemdir.
Otonom sinir sistemi temel de 3 bölümde incelenir:
1. Sempatik
2. Parasempatik
3. Enterik
Sempatik ve parasempatik sinir sistemleri düz kas, kalp kası ve dış salgı bezlerini innerve eder. Duysal lifler spinal yada kranial sinirler ile merkez sinir sistemine ulaşır. Motor yanıtlar pre ve post gangliyonik nöronlarla ulaştırılır. Enterik bölüm daha çok otonomiye sahiptir. Merkezle minimal ilişkileri vardır. Sindirim reflekslerine aracılık eden duysal ve motor reflekslerden oluşur.
Otonom sinir sisteminde ,sempatik sinir sistemi ve parasempatik sinir sistemi diye adlandırılan ve organlara karşıt türde, dengeleyici veya birbirini tamamlayan şekilde etki gösteren kısımlar önemlidir.
Amerikan fizyolog Walter B. Cannon ilk defa sempatik ve parasempatik sistemlerin farklı fonksiyonlarından söz etmiştir. Parasempatik kısım, dinlenme ve sindirim, sempatik kısım ise acil durum reaksiyonlarını (savaş yada kaç reaksiyonları) düzenler. Acil durum karşısında iç ve dış ortam şartlarında ani değişiklikler oluşturulması gerekir. Deneysel olarak sempatik sinir sistemi ortadan kaldırılmış hayvanlar sadece ılık ortamda ve her türlü stresten uzak tutularak yaşatılabilir.
Bu iki sistem Cannon’un iddia ettiği gibi basitçe birbirinden ayrı değildir. Her iki sistemde de tonik bir aktivite vardır, birbirlerini etkileyebilirler ve pek çok davranışta somatik sistemle birlikte hareket edebilirler.
Sempatik sinir sistemi ; vücudun artan aktivitesi durumunda veya stres durumlarında enerji tüketimini uyarır, örneğin kalp atışları ve nefes alıp vermeyi hızlandırır veya tansiyonu yükseltir.
Parasempatik sinir sistemi ; daha çok sükunet ve dinlenme zamanında enerjinin depolanması ve yapılanması sürecini kontrol eder, örneğin kalp hızı yani nabız düşer, salgi bezlerinin uyarılması ve sindirim sistemi kaslarının hareketi yavaşlar.
Tüm kainatta olduğu gibi insan vücudunda da bir denge söz konusudur.İnsanda bulunan tüm organ ve sistemlere bakıldığında sağlıklı olma halinin aslında dengede bulunma haliyle eşdeğer olduğunu görüyoruz.Ne zaman sistemlerde bir denge bozulur (fiziksel-hormonal-kimyasal-sinirsel-ruhsal vb.) işte o zaman hastalıkların ortaya çıkışı ile karşı karşıya kalırız.
Vücutta denge halinde olan bir çok sistemlerden en önemlilerinden biriside sempatik ve parasempatik sistem dengesidir. Birbirinin zıttı gibi görünen ancak aslında birbirini tamamlayan bu iki sistem vücutta çok etkindir. Kısa süreli stres durumlarında sempatik etki ile salgılanan adrenalin, noradrenalin ve kortizol gibi hormonlar geçici süre etkilerini ortaya çıkarıp sonrasında normal seviyelerine inerler.Yoğun ve uzun süren stres (fizik, psişik) neticesinde bu hormonların uzun süre salgılanmaları dengeyi bozar.Kısa süreli salınımlarda vücuda faydalı olan bu hormonlar uzun süreli salındığında vücutta yıkıcı etki göstermeye başlarlar.Bu yıkıcı hormonların etkisi altında olan vücut, olağan üstü hal dönemi gibi asgari ve hayatta kalacak ana ihtiyaçların dışında tüm fonksiyonları durdurur. (yenilenme, tamirat, büyüme, gelişme)
Sempatik etki altında bu sürecin uzaması yapım-yıkım dengesini yıkım yönünde bozmaktadır. Uzun süreli salınımda yıkıcı etki gösteren adrenalin, noradrenalin ve kortizol gibi hormonların yüksekliğinin devamında yapıcı etki gösteren melatonin, dopamin, serotonin ve vitamin d gibi hormonların seviyelerinin düşüklüğü ile karşı karşıya kalmaktayız.Özetle sempatik etkinin artması yıkımı parasempatik etki ise yapımı temsil eder.Bu denge yıkım lehine bozulduğunda kronik hastalıkların oluşumu sürecine girilmiş olur.
Biyofonksiyonel Tıp bakışı ile uyguladığımız tedavi ve yaklaşımlarda vücudu sempatik etkiden kurtarmak , daha çok vücudu parasempatik moda alaraktan sistemlerde yapım sürecini başlatmak ana hedeflerimizden birisidir.
Tedavi yaklaşımları ile parasempatik etki artırıldığında vücut rölantiye-dinlenmeye-sakinliğe-huzura geçmekte, salınımı artan dopamin-serotonin-endorfin-oksitosin-melatonin-vit d nin etkileriyle sağlığa ve iyileşmeye giden süreç başlamaktadır.
Biyofonksiyonel Tıp Kliniği
Sağlıcakla kalınız…..